Kleszcze – gryzący problem

Kleszcze to organizmy przenoszące zagrażające życiu człowieka choroby takie jak najbardziej znana borelioza czy kleszczowe zapalenie mózgu, ale także babeszjoza, anaplazmoza, bartoneloza, gorączka Q, tularemia czy tibola.

Usuwanie kleszcza

Najważniejsze pytanie: kto? Kleszcza może usunąć każdy, ważne tylko, aby zrobić to zgodnie z zasadami. Kleszcza usuwamy wyłącznie mechanicznie, czyli za pomocą szczypczyków, pęsety, kartą do usuwania kleszcza czy plastikowymi haczykami. Niczym nie smarujemy kleszcza przed wyrwaniem. Podczas wyrywania nie stosujemy ruchów obrotowych, po prostu ciągniemy do góry. Po usunięciu kleszcza miejsce przemywamy np. oktenidyną.

Kleszczowe zapalenie mózgu

Wirusowa choroba przenoszona przez kleszcze przebiega dwufazowo i rozpoczyna się nagle.

W pierwszej fazie, tzw. zwiastunowej:
1) objawy grypopodobne: gorączka (do 38°C), ból głowy, mięśni i stawów, zapalenie górnych dróg oddechowych
2) nudności, wymioty, biegunka.

W drugiej fazie, tzw. neuroinfekcji:

1) zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – występuje najczęściej, zwykle ma łagodny przebieg
2) zapalenie mózgu
3) zapalenie mózgu i móżdżku
4) zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego.

W Polsce dla dzieci dostępne są dwie szczepionki. Szczepić możemy dzieci już od 1 roku życia. Schemat szczepienia:

• pierwsza dawka po 1rż. (najlepiej przed sezonem kleszczy)
• druga dawka 1-3 miesiecy po pierwszej dawce
• trzecia dawka 9-12 miesięcy po trzeciej dawce

Borelioza z Lyme

Wielonarządowa, bakteryjna choroba zapalna przebiegająca z zajęciem skóry, stawów, układu nerwowego i serca.

Przebieg boreliozy może być ciężki: rumień wędrujący, porażenie nerwu twarzowego, zapalenie stawów, neuroborelioza (czyli zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu), zapalenie mięśnia sercowego czy zanikowe zapalenie skóry.

Stadia choroby:

• wczesne ograniczone

1) objawy grypopodobne

2) rumień wędrujący

3) rzadko chłoniak limfocytowy skóry – niebolesny, czerwononiebieskawy guzek, najczęściej na małżowinie ucha, brodawce sutkowej lub mosznie

• wczesne rozsiane

4) zapalenie stawów

5) zapalenie mięśnia sercowego

6) neuroborelioza (zapalenie układu nerwowego)

• późne

7) przewlekłe zanikowe zapalenie skóry kończyn (pojawiające się w kilka lat po zakażeniu)

8) przewlekłe zapalenie stawów, łagodne zapalenie mięśni, kaletek maziowych lub ścięgien

9) przewlekła neuroborelioza (zaawansowane zmiany w układzie nerwowym).

Jak rozpoznać boreliozę?

• swoiste IgM w surowicy (metoda ELISA)
• swoiste IgM pojawiają się we krwi po 3–4 tyg. od zakażenia (szczyt: 6–8 tyg.) i zanikają w ciągu 4–6 mies. Swoiste IgG, wykrywalne po 6–8 tyg. od zakażenia, utrzymują się przez wiele lat nawet u pacjentów skutecznie leczonych antybiotykami.

Jak leczymy?

Leczenie ustala lekarz po zbadaniu pacjenta. Zalecenia mówią, że samo ukłucie kleszcza NIE WYMAGA LECZENIA ANTYBIOTYKIEM. Dopiero pojawienie się objawów jak np. rumień wędrujący stanowi powód do włączenia antybiotyku. Antybiotykiem pierwszego rzutu w leczeniu boreliozy jest amoksycylina.

Nieswoiste metody ochrony przed kleszczami:

• szczelne osłonięcie skóry,
• stosowanie repelentów (środków odstraszających kleszcze), najlepiej zawierających ikarydynę (rozpylać na ubranie i odsłoniętą skórę, z wyjątkiem twarzy) lub permetrynę (zabija kleszcze poprzez kontakt, spryskiwać tylko ubranie),
• dokładne kontrolowanie skóry,
• mechaniczne usunięcie kleszcza,
• ochrona zwierząt domowych.

Dr Łukasz Durajski – pediatra, lekarz medycyny podróży, bloger, autor książki „Zdrowie Twojego Dziecka”