Co to są zaburzenia odżywiania?
Zaburzenia odżywiania to takie problemy psychiczne, które przejawiają się nieprawidłowym stosunkiem do jedzenia i swojego ciała. Do najbardziej znanych należy anoreksja i bulimia psychiczna. Anoreksja związana jest z odmową utrzymania prawidłowej wagi ciała i pragnieniem schudnięcia. Bulimia to stan w którym cierpiąca na nią osoba nie może powstrzymać się przed jedzeniem naprawdę sporej ilości pokarmów by potem pozbywać się ich z organizmu za pomocą m.in. wymiotów.
Rozpoznawanych jest jednak wiele innych zaburzeń odżywiania takich jak zespół napadowego objadania się, jedzenie wybiórcze, jedzenie niejadalnych rzeczy (tzw. pica) oraz powtórne przeżuwanie pokarmu. Coraz więcej pisze się i mówi o takich problemach jak ortoreksja, polegająca na obsesyjnej koncentracji na zdrowym odżywianiu. Niektórzy cierpią wreszcie na zaburzenie nazywane czasami bigoreksją – jest to nadmierna koncentracja na przyroście masy mięśniowej.
Na anoreksję i bulimię psychiczną nadal najczęściej cierpią młode dziewczęta. Zaburzenia odżywiania mogą jednak zdarzyć się też u chłopców (bigoreksja!) i u osób w różnym wieku. Zdarza się, że na anoreksję zapadają nawet pięcioletnie dzieci.
Skąd się biorą zaburzenia odżywiania?
U każdej osoby możemy mieć trochę inne uwarunkowania tego samego zaburzenia. Jest jednak kilka znanych czynników ryzyka rozwoju zaburzeń odżywiania. Za epidemię anoreksji i bulimii psychicznej wielu wini to, że we współczesnym świecie presja na bycie chudym stała się tak silna. Podlegamy jej jednak wszyscy – a nie wszyscy cierpimy na zaburzenia odżywiania. Dlaczego tak się dzieje? Kulturowa presja na bycie chudym musi trafić na podatny grunt. Drugim ważnym czynnikiem ryzyka zaburzeń odżywiania jest rozpoczęcie odchudzania się. Gdy utrata kilogramów stanie się dla kogoś źródłem silnej gratyfikacji to czasami nie może już przestać się odchudzać. Kontrola nad sobą bywa czasami bardzo przyjemna. A nigdzie nie widać jej skutków szybciej i lepiej jak w kontroli jedzenia. Taki może być początek anoreksji. W bulimii próba niejedzenia celem odchudzania się kończy się objadaniem. Na zaburzenia odżywiania w tym głównie anoreksję cierpią też osoby u których dojrzewanie jest problematyczne lub wzbudza lęk. Anoreksja przez wyniszczenie ciała zatrzymuje wszystkie te niechciane procesy.
Jak leczy się zaburzenia odżywiania?
Podstawowymi metodami leczenia anoreksji i bulimii psychicznej oraz innych zaburzeń w odżywianiu jest psychoterapia i terapia rodzin. Psychoterapia pozwala zrozumieć siebie, terapia rodzin koncentruje się na tym jak członkowie rodziny mogą w najbardziej skuteczny sposób wesprzeć dziecko w zdrowieniu. W anoreksji bardzo często w początkowym etapie leczenia kontrolę nad jedzeniem musza przejąć bliscy. Wymaga to siły i determinacji członków rodziny. Terapeuci rodzinni wiedzą zaś jak najlepiej im w tym pomóc.
Choć sama dieta nie rozwiąże sprawy, ważną częścią leczenia zaburzeń odżywiania są też konsultacje dietetyczne.
Czasami niestety leczenie musi odbywać się w szpitalu. Dotyczy to osób bardzo wyniszczonych lub takich które szybko chudną, bardzo wymiotują lub którym nie udało się pomóc ambulatoryjnie. Najważniejsze jest by leczenie rozpoczęło się jak najszybciej! Im wcześniej je zaczniemy tym mamy większa szansę na sukces.
Jak zapobiegać zaburzeniom odżywiania?
Nie jest to takie proste! Jak zrobić byśmy tak bardzo nie przejmowali się tym jak wyglądamy? Akceptujmy nasze ciała, pomagajmy akceptować je naszym przyjaciołom i bliskim. Utrzymujmy przyjaźnie i więzi. Rozmawiajmy z sobą o uczuciach i relacjach. Gdy planujemy odchudzanie dobrze się zastanówmy dlaczego nam tak zależy na zrzuceniu kilku kilogramów. Czy chodzi nam o zdrowie – czy o to by być bardziej szczęśliwym, bardziej akceptowanym. Im więcej odchudzanie ma zmienić w naszym życiu tym większe jego ryzyko.
Autor: dr hab. n. med. Maciej Pilecki – specjalista w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży, kierownik Kliniki Psychiatrii Dzieci i Młodzieży Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie.
Partnerem artykułu jest OSHEE i Szpital Uniwersytecki w Krakowie.
