Przemoc rówieśnicza jest, niestety, bardzo częstym zjawiskiem, które dotyka wielu uczniów. Dlatego warto wiedzieć, jakie działania profilaktyczne podjąć, aby wyposażyć swoje dziecko w kompetencje pomagające mu radzić sobie z takimi sytuacjami oraz, w jaki sposób reagować, jeśli nasze dziecko doświadczy przemocy rówieśniczej.
Jeśli chodzi o działania profilaktyczne, to już od dzieciństwa możemy jako rodzice uczyć dzieci rozpoznawać granice swoje i innych ludzi. Akceptując autonomię dziecka, dostrzegając jego preferencje i dając mu prawo do komunikowania niezadowolenia/ sprzeciwu, wspieramy w nim kompetencje związane z wyrażaniem własnego zdania i reagowania na sytuacje, które są dla niego nieprzyjemne. Warto też zwracać uwagę na wątki dot. konfliktów, sporów, granic, czy przemocy w bajkach, książkach i filmach, pokazując dziecku, że wyrażenie sprzeciwu i niezgody na coś, co nam nie pasuje jest czymś normalnym i, że może nam pomóc uchronić się przed przykrymi uczuciami i krzywdą.
Jak natomiast reagować, kiedy dziecko przyjdzie do nas opowiedzieć o doświadczeniu przemocy ze strony rówieśników? W pierwszej kolejności warto wyrazić swoją wdzięczność za zaufanie i podzielenie się tym z nami. Następnie dobrze jest dać dziecku przestrzeń na opowiedzenie wszystkiego, co chce w związku tą sytuacją – bez przerywania, dopytywania, komentowania i oceny. Samo opowiadanie o doświadczeniu przemocy może być dla niego stresujące, więc nasze wypowiedzi w stylu „dlaczego nie zrobiłaś inaczej?”, „czemu mu nic nie powiedziałeś?” mogą dodatkowo obciążać dziecko i wzbudzać w nim poczucie winy. Jeśli mamy poczucie, że potrzebujemy o coś dopytać, to dobrze jest to zrobić po tym, kiedy dziecko zakończy swoją opowieść. Punktem wyjścia będzie tutaj danie dziecku znać, że zależy nam na tym, żeby lepiej je zrozumieć po to, aby móc mu pomóc – stąd nasza potrzeba dowiedzenia się kilku rzeczy. Kolejnym krokiem może być spytanie dziecka o to, czego na ten moment od nas potrzebuje – czasem dziecku wystarczy sama rozmowa i świadomość, że rodzic wie, a innym razem może ono potrzebować od nas jakiejś rady. Może być też tak, że będzie oczekiwało od nas konkretnych działań – np. interwencji w szkole. Warto wspólnie z dzieckiem ustalić, co zrobimy.
Czasem może nam towarzyszyć dylemat, czy powinniśmy podjąć jakieś działania, czy też poczekać i obserwować rozwój sytuacji. Na pewno należy podjąć działanie, jeśli widzimy konkretne zagrożenie życia lub zdrowia, obrażenia fizyczne lub trwałą zmianę w funkcjonowaniu naszego dziecka. Natomiast, jeśli dziecko wyraźnie komunikuje nam, że chce spróbować sobie samodzielnie poradzić z sytuacją, warto dać mu na to przestrzeń. To dla niego okazja do rozwoju poczucia sprawstwa i kontroli nad swoim życiem. Niemniej, dobrze jest się w takiej sytuacji z dzieckiem umówić, że będziemy monitorować tę sytuację i za jakiś czas spytamy o to, jak to się rozwiązało. Bywa, niestety, tak, że zbyt szybka, nadmierna lub nieadekwatna reakcja z naszej strony jako rodzica może eskalować konflikt i zachowania przemocowe.
Jako rodzice możemy być dla dziecka ważnym źródłem wsparcia – dlatego warto wiedzieć, jak reagować i z nim rozmawiać.
dr Kamil Janowicz
wykładowca akademicki, psycholog i autor bloga Father_ing.
